Çitkuşu

Çitkuşu » Eurasian Wren » Troglodytes troglodytes

Biyolojik Bilgiler

Tanımı

En belirgin özelliği kısa kalkık kuyruğu ve yuvarlak gövdesi olan çitkuşu, çalıkuşlarından(9cm)sonra bolgemizde yaşayan en küçük kuşdur. Giysisi enine koyu renk çizgileri olan koyu kestane renkdedir. Alt kısımları daha açık renkte ve gri çizgilidir. Kaş bölgesinde belirgin daha açık renk bir çizgi bulunur. Gençlerinde bu çizgi ergin tüylerin çıkmasıyla belirginleşir. Gaga ve ayaklar kahverengi tonlardadır. .

Habitatı

Parklar, bahçeler ve ormanlar dahil olmak üzere çok geniş bir yaşama alanına sahiptirler. Köylerde veya kırlardaki evlerin kenarındaki çitlere zamanla sarılan böğürtlenler bu kuşlar için ideal barınak,yuva ve yemlenme mekanı sağlarlar.

Yayılışı

Ülkemizde Trakya, Marmara, Karadeniz bölgeleriyle Ege ve iç Ege'de Orta Anadolunun kuzeyi ve güney batısında, Akdeniz sahil şeridi ve Kıbrıs'ta her mevsim gözlenebilirler.

Beslenme

Yerde veya ağaçlarda buldukları çeşitli böcek, örümcek ve larvalarla beslenirler. Kışın menüleri değişir.

Biyolojisi

Küre şeklinde yuva erkek tarafından 2-3 adet yapılıp dişinin beğenisine sunulur. Dişi beğendiği yuvayı tuylerle besler.

Mart- Temmuz ayları arasında dişi 2 kez kuluçkaya yatar.

Yumurtalar yumuşak, parlak beyaz üstüne kırmızı noktalıdır. Yavruların beslenmesine erkek yardımcı olur. Bol besin bulabildikleri yerlerde Erkekler birden fazla dişiyle çiftleşebilirler. Bu kuşlar el yapımı açık veya kapalı kutulara da yuva yapabilirler veya kışlamak için kullanabilirler. Böyle bir kutuda kışlayan 60 adet çit kuşu gözlemlenmiştir.

Göçü

Avrupa'da yaşayan çitkuşları arasında yerleşık ve göçmen olanlar vardır. Göçmenler 2500 km kadar yol kat edebilirler.

Popülasyonu

Avrupa'da 20 ila 26 milyon çift .Sert kış koşulları bu türün büyük sayılarda populasyon kaybına sebep olsa da ılık geçen bir kıştan sonra sayılaıı tekrar yükselişe geçer. Bunda yüksek sayıda yumurtalamalarının payı büyüktür. Yakın zamana kadar İngiltere'de St.Stefan gününde(26 Aralık) bu kuşlar zalim bir adet olarak gençler tarafından öldürülürlerdi. Bu tür Kuzey Amerika'da winter wren olarak bilinir.

Davranışları

Kendisi gibi kuyruğu da çok hareketlidir. Genellikle açık alanlarda dolaşmayı sevmezler ama kışın yem bulmak için bu davranışlarından vazgeçerler. Hava karanlıkken bile dolaşırlar. Uçuş sırasında kanatlarını çok sık çırparak yere yakın ve kısa mesafelerle düz bir çizgide uçarlar.

Hikayelerde çitkuşu zeka ve kurnazlığın temsilcisi olarak gösterilir.

Onun hakkındaki bu söylenti Esop un (I.Ö.600,ünlü Yunan fabl şairi)fabıllarından birine dayanır;tüm kuşlar toplanıp en yüksekten uçan kuşu kral yapmaya karar vermişler.

Tabii en yüksekten uçan kuş kartal olmuş,ama çit kuşu büyük bir kurnazlık ile hile yapıp,

kartalı geçmiş ve böylece kuşların kralı olmuş.

Citkuşları sabit,yerel kuşlardır.Ancak Kuzey Avrupadaki bir popülasyon göçmendir.Baltık denizinin üzerinden geçerken,bu deniz üzerinde seyreden gemileri konaklama alanı olarak kullanırlar.

Yerel Adlar

Yalova bölgesinde sıçancık adı ile tanınır.

CIDDIK (Çitlik) KUŞU - Çitkuşu (Troglodytes troglodytes)

(Giresun: Bulancak, Samugüney, Talipli ve Burunucu köyleri) / rousettus

Çitkuşu / Troglodytes troglodytes

Troglos: karanlık

dytes: dalmak, gezmekten geliyor adı.

Bilirsiniz dikenliğe girince,isteseniz de çıkartamazsınız:) ( rousettus )

Çalıkuşu ( Kazım Çapacı)

Bilimsel açıdan bakıldığında kuşların Türkçe, İngilizce ve Latince adları bilimsel disiplinde yer almaları adına hiç kuşkusuz son derece önemlidir. İlk bilimsel gözlemlerin batı dünyasında yapılmasından kaynaklanır bu durum. Ancak, bu bilimsel çalışmalar başlamadan da sanatçılar tarafından gözlemlenen kuşlar divan şiirine de girmiş ve yaklaşık yetmiş türün bu şiirlerde insanları çağrıştıracak biçimde kullanıldıkları görülmüştür. Genellikle belirli bir insan yerine o insanı çağrıştıracak özellikleri bulunan kuşlar kişileştirilmiş ve şiirde yerini bulmuştur. Bu tür eserler aynı zamanda kuşların eski ya da farklı adlarını öğrenmemiz için de bize yarar sağlarlar. Prof. Dr. Ömür Ceylan’ın kitabı Kuşlar Divanı bu açıdan çok önemlidir.

“Çıtkuşunun Farsça adı “Sânenc”dir.

Renginden ya da bülbüle göre daha değersiz öttüğü düşünüldüğünden "Bokluca Bülbül" olarak da anılan çıtkuşu ana özellikleriyle Divan şiirinde de yerini bulmuştur.

Kâr-ı ehl-i sühana med-i gabî el katamaz

Ârif ü kâmile torlak dedeler söz satamaz

Herkesin nakşına şâyeste gerek nağmeleri

Andelîbi göricek bokluca bülbül ötemez

Sürûri ( 18. Yy. da yaşamış, mizahi unsurların yanısıra kötü sayılabilecek sözleri de şiirlerinde kullanan bir şair)

Ahmak (gabî) kimseler söz erbabının işlerine (Kâr-ı Ehl-i sühana) karışamayacağı gibi, bokluca Bülbül de gerçek bülbülü (andelîbi) görünce ötemez.” (Ceylan; 2007)

Ses-Ötüşü

Cüssesiyle mukayese edildiğide çok gür bir sese sahiptir.

Ötüşü genellikle 5sn kadar sürer. tsiy tsiy-tsiyk-trr diye öter. Kızılgerdandan daha sık ve sert bir tehlike sesi vardır. cırt-cırt-cıt-cıt-cıt-cırt.

Ayırıcı Tanı

Ayırıcı Tanı bilgisi bulunamadı

Kaynaklar

Türkiye'de yaşayan kuşlar ısbn 975-97112-0-6

Attracting Birds to your Garden ısbn 1-85974-005-7

http://www.garden-birds.co.uk

Collins Bird Guide isbn 0-00-711332-3

kaynak: de.wikipedia.org/wiki/Zaunkönig

Çeviri:Emine Nurhan Tekin

Ömür Ceylan, "Kuşlar Divanı: Osmanlı Şiir Kuşları", Kapı Yayınları, İstanbul, 2007, ISBN 9789758950898