Gökçe delice

 

Gökçe delice » Hen Harrier » Circus cyaneus

Biyolojik Bilgiler

Tanımı

Saz Delicesinden daha küçük ,zarif ve biraz daha ince kanatlıdır.

Uçuşta saz delicesini andırsa da, erkeği daha hafiftir.

Erkeğin kuruk sokumu keskin sınırlı beyaz,üst kısımları başın ve göğsün yukarısı tek tonda açık mavimsi gri, alt tarafı ve kanat altı beyaz kanat ucu alttan ve üstten siyahtır.

İkinci yıl sonbaharda tüy dökümündeki erkeğin kanat ucundaki telekler kısmen siyah,kısmen açık renklidir.

Bozkır delicesinin erişkin erkeğinde olduğu gibi siyah bir kama deseni oluşturabilir.

Üstten kahveringi olan dişi ve gencin beyaz kuyruk sokumu çok belirgindir,altı beyaz ya da kirli sarı üzerine koyu çizgilidir.

Gencinde zemin rengi daha parlaktır.

Kanat altında teleklerdeki çizgiler dişide daha belirgindir.

Gencinin kanat üstünde büyük örtülerin uçları açık renkli bir çizgi oluşturur.

Genç kuşlar çayır ve bozkır delicesinden nispeten daha kısa ve geniş kanatları ,

3 yerine 4 el teleğinin parmaklaşmasıyla daha geniş kanat ucu daha ağır uçuşu ve

çizgili göğsü ile ayrılır.

Erkeğin üst tarafı, boynu ve göğsü açık gri, alt tarafı ve kuyruk sokumu beyazdır.

Kanat altında kalın ve koyu renkli firar hattı görünür.

Dişisi ve genci kahverengi kuyrukları enine kalın ve koyu çizgili, kuyruk sokumu beyazdır. Yüzünde, boyun yanlarında veboğazında ince, silik bir halka vardır.Diğer delicelerden saz delicesine benzeyen 5 parmaklı kanat şekliyle ayrılır.

Dişisi: 530 gr

Erkek: 350 gr

Habitatı

Genel karakter olarak, fazla uzun olmayan otlak alanların bulunduğu kuru ya da nemli toprak barındıran geniş düzlükleri, alçak çalılık toplulukları barındıran stepler ya da platoları, sulak alanların başladığı alanlara yakın kumullar ve ormanlık alanların açıklıklarında yeni yetişmeye başlayan ağaçlık alanları seçebilir.Yüksek kum tepelerine, taş duvar tepesine ve tel örgü direklerine konmaktan çekinmez.Grup olarak belli bir yere tünemeden önceki yükseklerdeki uçuşundan önce, genellikle yerden 5m yukarıda uçuşuna devam eder.

Kışları, ekim yapılmış alanlar ya da kullanılmayan otlaklarların yanında fundalık, kıyı kumullarının oluşturduğu alanlar ve bataklık alanlarda görülürler.

Yaşam alanına karar vermede avlanacak türlerin yoğunluğu önemli rol oynar.Bunları avlayabileceği geniş alanlar ya da fazla insan trafiğinin olmadığı yeterince büyük ekili alanlarda da yaşamını sürdürür. Göç sırasında gerekirse geniş su alanlarını geçebilir.

Yayılışı

Özellikle 19. ve 20. yy' da yaşam alanlarının tahrip olmasına paralel sayılarında ciddi bir azalma görülmüştür.

Danimarka, Hollanda , Fransa , Lüksenburg, İsviçre gibi ülkelerde yakın geçmiş ve günümüz kayıtları mevcuttur.

Ülkemizde yazları kayıtları mevcutsada ürediği konusunda bir tespit bulunmamaktadır.

Beslenme

Bataklık ve çayırlık alanlar üzerinde alçaktan uçarak fareleri, yılanları, küçük kuşları ve böcekleri yer.

Genellikle ötücüleri ve yumurtaya yatan ancak yuvayı kısa süreliğine terk eden küçük kuşları avlar.Avlanma metodu bölgenin özelliklerine göre belirlenir. Ancak belkide türleri arasında en iyi avcı olarak en iyi manevra yapan ötücüleri avlama becerisine sahiptir. Sürpriz saldırı en etkili taktiğidir.Yere oldukça yakın uçarak ani şekilde avının bulunduğu çalı yada ot kümesinin tam yanına çökerek avını şaşırtır.

Tarla faresi gibi kemirgenleri avlarken 30 km gibi düşük bir hızla uçar ve çevresinde uçan avlara aldırmaz. Uçan av peşindeyken ise alçak uçuşta 40 km civarı bir hızla uçar.

İlginç bir alışkanlığı ise Kerkenez, Bozkır Delicesi ve Kır Baykuşu gibi kuşların avlarını çalma alışkanlığıdır.

Biyolojisi

Yuvaları bataklıklarda ya da uzun otlar arasında yer alır. Üreme döneminde daha hareketli bir yapıda olsada genellikle isole bir noktada yuva kuran çiftte tek eşlilik olağandır. Son yıllarda ki yaşam alanı daralmasına paralel davranıp üreme şansını arttıracak şekilde iki ya da çok eşlilik gibi bir seçimede giden bireyler kayıt edilmiştir.

Yuva yapılacak alan seçilmeden önce birbirlerine avladıklarından parçalar vererek yemi bölüşme davranışı, yuvada yavru olduğu dönemlerde avın tamamını verme şekline döner.

Dişi yuvaya beyazımsı ya da mavimsi 4-6 yumurta bırakır.

Göçü

Kuzey ve Kuzey-doğu Avrupa'daki çoğunluk bireyler göçer yada belli bir kısmı bölge bazında başka Avrupa diğer bölgelerine geçerler ve konaklarlar. Palearktik daire diğebileceğimiz bölge dışına çıkan ve Avrupa bölgesini kış için terk eden göçer birey sayısı oldukça azdır.Üreme bölgeleri olan Kuzey bölgelerinde kış oldukça sert geçtiğinden daha ılıman olan bölgelere geçer. Güney İskandinavya,Baltık bölgesi, Ukrayna'nın ılıman kesimleri, Transkaspia bölgesinden dahada Güney'e Akdeniz havzası, Türkiye, Irak ve İran'a dek iner.Çok küçük bir grup ise Mısır'dan Fas' a dek olan bölgede Kuzey Afrika bölgesine girer ve Libya'nın güneyinde ki Kufra en son gözlemlendikleri yerdir. Afrika Saharası bölgesinde şimdiye dek kaydedilmemiştir.

Diğer deliceler gibi Üreme ve kışlama alanları arasında çok geniş bir bölgeye yayılarak göçerler. Kuzey denizi, Akdeniz gibi alanları geçerler. Akdeniz' de Ağustos'un son haftası başlayan Kuzey bireylerinin göçleri esas zirvesine İsveç'in güneyinde ki Falsterbo'da ulaşır. Ekim' de Alpleri geçen gruplar, Kasım ayı ile birlikte Akdeniz' deki bölgelere ulaşırlar. Geriye hareket ise Batı Avrupa'da Şubat sonu başlayarak Mart'ta hız kazanır.Ancak İskandinavya' nın merkezine ulaşacak üreme hedefli bireyler Nisan sonunda bölgeye ancak varmış olurlar..

Popülasyonu

Rusya: 15000, İspanya: 1000, Fransa: 3600, İsveç: 2000, Tüm Baltık ülkeleri 20 - 400 çift.

Azerbaycan: 50- 200 çift.

Türkiye 0-10 çift ancak kesinlik taşımayan tahminler.

Davranışları

Dişi ve erkek her zaman tek başına ve seyrek sayılarda gözlenir. Sıklıkla avladığı tarla faresi ve benzeri kemirgenlerin çokluğu ya da azlığına paralel bir ekolojik dengeye göre hareket eder. Tipik olarak yanlız hareket etmeine rağmen, avın bol bulunduğu alanlarda gruplar halinde avlanabilir.Üreme dönemi dışında daha az hareketli ya da bölgesinden ayrılmayan bir yapıdadır.

Yuva üzerinde irtifada süzülerek dönme hareketi yanında ' gökyüzünde dans' denilebilecek şekilde akrobatik uçuşları gözlenebilir. Erkek her zaman yukarıda olarak dişiyle birlikte bazen kovalamaca , sarmallar çizme gibi genelde30m. gibi yükseklikte uçuş töreni gözlemlenebilir.

Yerel Adlar

Ekin delicesi, mavi doğan - Kazım Çapacı

Ses-Ötüşü

Tipik sesi tekrarlı ve keskindir;'ke-ke-ke- ya da kek-kek-kek-'. Özellikle üreme döneminde yuvası çevresinde bolca öter. Saz Delicesi gibi üç çeşit ötüşü bilinir. İlki Üreme döneminde çift olmak için gösteri uçuşu sırasında sıklıkla erekeklerin dişiyle konuşması diyebileceğimiz bir tipik ötüş, diğeri Özellikle dişilerin bu gösteri uçuşunda iki heceden oluşan ıslıksı ulumamsı ötüşü ve sonuncusu ise yem için ötüş denilebilecek yuvada ki yada avı taşıyan bireyin daha düşük tonda ve yumuşak ötmesi.

Ayırıcı Tanı

Ayırıcı Tanı bilgisi bulunamadı

Kaynaklar

1-Türkiye ve Avrupa'nın Kuşları

2-http://tr.wikipedia.org/wiki/Tuygun

3-Türkiye ve Orta Doğu'nun kuşları

4- The Birds of The Western Palearctic