Sakarca

 

Sakarca » Greater White-fronted Goose » Anser albifrons

Biyolojik Bilgiler

Tanımı

Daha küçük yapısı ve tüy desenleriyle Türkiyedeki en yaygın kaz olan Boz Kaz (Anser anser)dan ayrılır.

Gösterişli ve köşeli hatlara sahip bir kazdır; erginlerinde gaga dibinden başlayıp alında devam eden beyaz ve çok belirgin bir işaret, karnında ise koyu siyah şeritler vardır.

Gaga pembemsi renkte olup; ayakları turuncudur.

Gençleri desensiz ve alınlarında beyaz kısım yoktur.

Rusya tarafındaki formunda (alttüründe) gaga pembedir.

Daha koyu renkli ve alt tarafı daha siyah olan Grönland ırkından olanın gagası ise turuncudur. Parlak turuncu bacakları vardır.

Dişi-erkek arasında görünümde belirgin bir fark olmamakla birlikte; erkekleri azıcık daha iri yapılıdır.

Habitatı

Nehirlere, göllere, su birikintilerine yakın tundra, otlak ve çayırlarda, ekili tarlalarda yaşarlar; kışları engebeli taşkın alanlar, halofitli (tuzcul) bitkilerin olduğu veya kurak bozkırlarda bulunur.

Bu dönemde sıkça hububat ekilmiş tarlalarda sürüler halinde beslenirken görülebilir.

Yayılışı

Akdeniz’in güneyi, İç Anadolu’nun orta ve batısında, Ege’nin orta kısımlarında, Doğu Anadolu’nun doğusunda ve Marmara Denizi’nin etrafında çeşitli yerlerde kışlama için bulunur.

Trakuş'taki fotoğraflara göre;

başta Ankara olmak üzere, Afyon, Aksaray, Denizli, Edirne, İstanbul, Kars, Kırşehir, Konya, Malatya, Mersin, Ordu, Rize, Samsun, Sinop ve Trabzon'dan görüntülenmiştir.

Ayrıca kışın Eskişehir sınırları içindeki Sarıyar ve Kırşehir-Aksaray sınırları içindeki Hirfanlı baraj göllerinde düzenli olarak az sayıda (30-50 kadar) (Gül, R., in litt.);

yine Milleyha (Hatay)dan Ocak ayından kayıt vardır (Atahan, A., in litt).

Edirne'de İpsala, Gala Gölü ve Enez civarında düzenli olarak kışlayan gruplar vardır.

Soğuk kışlarda Tuna Deltası ve Bulgaristandaki göllerde kışlayanlar da Marmara sahillerine indiklerinden kalabalık sürüler halinde görülebilirler.

Bunlar gece denizde, gündüz Trakya ovalarında yemlenmektedir (Necipoğlu, Ö., in litt.). Bunların dışında Kuşbanktan alınan kayıtlar, harita üzerinde gösterilmiştir.

Mart 2008de Mogan Gölünde 5-6 birey;

Ocak 2009da Büyük Çekmece Gölünde bir birey; Hirfanlı Barajında 40 kadar birey

Kasım 2009'da Kulu (Düden) Gölünde yaklaşık 40 birey gözlenmiştir (Karataş, unpubl.). Son olarak Kasım 2009da Göksu Deltasında bir çift görülmüştür (Pek, V. & Kökenek, D., pers. comm.).

Beslenme

Sucul bitkilerle beslenir.

Çayırlar, sazlar ve diğer bitkiler başta olmak üzere; yazın daha çok yumuşak (dutsu) tohumlar ve sürgünler ile beslenir.

Kışın ise taneler ve tarlalarda tahıllardan arta kalanları yerler.

Keza kışın yeşeren ekinleri de yerler. Zaman zaman yumuşakçalar (Mollusca) ve sucul böcekleri de besin listesine eklerler.

Biyolojisi

Gruplar halinde üreyen bu kuşlar, yuvalarını yerde yaparlar ve yuva materyali olarak, kendi tüylerini; ayrıca otlar, yapraklar gibi çeşitli malzemeleri kullanırlar.

Dişiler, bu şekilde hazırlanan yuvaya 1-8 (genellikle 4-6) eliptik yumurta bırakırlar.

Yumurtalar düz ve hafif parlak görünümdedir.

Rengi krem rengine çalan beyazdır.

Kuluçka süresi 22-26 gün olup; yavru bakımı her iki ebeveyn tarafından birlikte yapılır. Yavrular, 40-50 günlükken uçabilecek kadar gelişirler.

Göçü

Avrupa ve Asya'nın kuzey kesimlerinde üredikten sonra, soğuk kışı geçirmek için Türkiye'nin de aralarında bulunduğu daha güneydeki ülkelere göçerler.

Popülasyonu

İlk kez Branta albifrons Scopoli, 1769 adıyla muhtemelen İtalya'nın kuzeyi (?)nden tanımlanmıştır.

Geçerli beş alttürü vardır:

• albifrons (Scopoli, 1769) - Rusya'nın kuzeyi ve Sibirya (Kanin Yarımadası'ndan Kolyma Nehri'ne kadar),

• frontalis Baird, 1858 - Sibirya'nın doğusu (Kolyma Nehri'nden doğuda Kanada'nın Arktik (Kuzey Kutbu) kesimi,

• gambeli Hartlaub, 1852 - Kanada'nın kuzeybatısındaki taygalar,

• elgasi Delacour & Ripley, 1975 - Alaska'nın güneybatısı,

• flavirostris Dalgety & Scott, 1948 - Grönland'ın batısı,

Türkiye'deki populasyonları, Kuzey Avrupa ve Asyadaki nominat form, yani A. a. albifrons alttüründendir.

Davranışları

Davranışları bilgisi bulunamadı

Yerel Adlar

Sakarca, Sakarca Kazı, Sakar kaz, Karakaz, Ekinkazı, Yabankazı (Denizli [wolfkenan]).

Türkçede sakar, alındaki beyazlık için de kullanılır: Sakarmeke, sakar (inek) vs.

Bilimsel adının kökeni ise;Anser: kaz + alba: beyaz + frons: alın kelimelerinden gelir ve Beyazalınlı Kaz anlamındadır.

Ses-Ötüşü

Ses-Ötüşü bilgisi bulunamadı

Ayırıcı Tanı

Ayırıcı Tanı bilgisi bulunamadı

Kaynaklar

1. Anonymous, 2009, Greater White-fronted Goose: Anser albifrons, http://sdakotabirds.com/species/greater_white_fronted_goose_info.htm [02.01.2009].

2. Anonymous, 2009, Greater White-fronted Goose: Anser albifrons, http://www.birds.cornell.edu/AllAboutBirds/BirdGuide/Greater_White-fronted_Goose.html [02.01.2009].

3. Anonymous, 2009, Eggs: A virtual exhibition. Greater White-fronted Goose: Anser albifrons, http://www.royalalbertamuseum.ca/vexhibit/eggs/vexeggs/migsalta/gwfgse.htm [02.01.2009].