GEDİZ DELTASI LEYLEKLER 2

Gediz Deltası’ndaki Yerleşim Yerlerindeki Elektrik Hatlarında Leyleklerden Meydana Gelen Sorunlar ve Çözümleri

Leylek, sulakalanların yakınında yaşayan ve ekosistem açısından oldukça önemli olan bir kuş türüdür. Pek çok milletin kültüründe, hikâyelerinde, masallarında da önemli bir yere sahip olan leyleklerin nesli maalesef büyük bir hızla azalmıştır ve azalmaktadır. Leylek nüfusunun azalmasında en önemli etmen ise ülkemizdeki sulakalanların özellikle son 50 yılda büyük bir hızla yok olması ya da bozulmaya uğramasıdır. Ancak sulakalanların kötüye giden durumu dışında leylekleri olumsuz etkileyen başka bir durum daha vardır ki o da köylerdeki elektrik sistemleridir.

Eski devirlerde ağaçların üzerine yuva yapan leylekler, zamanla insanla beraber yaşamaya başlamış ve evlerin çatılarına yuva yapar hale gelmiştir. Öyle ki sulakalanların yakınlarındaki herhangi bir köyde yaşlı köylüler, eskiden neredeyse her evin üzerinde bir leylek yuvası olduğunu söylerler. Daha sonra elektriğin tüm yerleşim yerlerine ulaşması ile elektrik direklerinin üzeri leylekler için uygun yuvalama yerleri durumuna gelmiştir. İnsanlar da eskisi gibi evlerinin üzerinde leylek istememeye başlayınca, leylekler için çoğu yerde elektrik direklerinden daha uygun yuva yeri kalmamıştır. Lakin elektrik direkleri üzerindeki yuvalar sürekli sorun çıkarmaktadır. Çünkü bu yuvalar hemen bütün direklerde elektrik telleri ile temas halindedir. Sonuçta da en ufak bir kısa devre halinde yuvalar yanmaktadır. Yanan yuvalar da elektrik tellerine zarar vermekte, bazen evlerin üzerine düşerek evlerde yangına sebep olmakta ve eğer içinde uçamayan yavru leylekler varsa onların da yanarak can vermesine yol açmaktadır. Tüm bunların yanı sıra leylek yavruları özellikle ilk uçuşlarında yuvalarının yakınındaki elektrik tellerine çarparak hayatlarını kaybetmekte ve elektrik hatlarında sorunlar meydana gelmektedir. Erişkin leylekler de özellikle köylerin içlerindeki tel yoğunluğunun fazla olduğu bölgelerde, bu tellere çarparak aynı sorunlara neden olmaktadır. Sonuçta, soruna yol açan leylek yuvaları insanlar tarafında bozulmakta ve aynı yere yuva yapmasına engel olunmaya çalışılmaktadır. Afrika’dan çok uzun ve yorucu bir yolculukla her sene aynı yuvasına gelen leylek çifti için, yuvasının bozulması çok kötü bir durumdur ve genellikle o sene leylek çifti eğer uygun bir yer bulamazsa yavru yapamamaktadır. Böylece leylek nüfusu gittikçe azalmaktadır.

Leylekleri ve elektrik hatlarını korumak, vatandaşların da mağduriyetlerine engel olmak, gerçekte çok zor bir iş değildir. Bununla ilgili çalışmalar 2002 yılından bu yana Bursa Uluabat Gölü ve Muğla Akyaka’da gerçekleştirilmektedir. İzmir’de de benzer çalışmalar İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği tarafından Gediz Deltası içerisinde kalan tüm yerleşim alanlarında 2005 yılından beri yapılmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında öncelikle alandaki tüm leylek yuvaları belirlenmiş ve sorunlu yuvalar öncelikli olmak üzere, Gediz Deltası’nda elektrik direkleri üzerinde bulunan bütün yuvalar güvenli platformlarla değiştirilmiştir. Bu platformlar elektrik direği üzerindeki leylek yuvası kaldırılarak yuvanın yerine monte edilmektedir. Daha sonra yuvadan çıkan malzeme tekrar bu platformun üzerine konmaktadır. Sonuçta leylek yuvası elektrik tellerinden en az 1 m yüksekte olmakta ve tellerle kesinlikle temas etmemektedir. Böylece yuvaların yanması gibi bir sorun da ortadan kalkmaktadır. Ayrıca yuvaların yakınındaki tellere yuvadan itibaren beşer metre yalıtım yapılarak leyleklerin bu tellere çarparak hayatlarını kaybetmesine engel olmak amaçlanmıştır. Bu kapsamda İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği tarafından Gediz Deltası içerisinde kalan Kaklıç, Sasalı, Süzbeyli, Tuzçullu, Seyrek, Maltepe, Gerenköy, Bağarası, Yenibağarası, Kesikköy, Musabey, Çavuşköy yerleşimlerinde elektrik direkleri üzerindeki toplam 45 yuvaya platform yerleştirilmiştir. Bu çalışmalar, çalışılan yerleşim yerinin bağlı olduğu Tedaş müdürlüğü ile işbirliği halinde gerçekleştirilmiştir. Zaman zaman bu çalışmalara yerel belediyeler de araç konusunda yardımcı olmuşlardır.

            Bütün bu çalışmalar leyleklerin, elektrik sitemlerinin ve vatandaşların korunması amacı ile yapılmaktadır. Ancak tüm çalışmalara rağmen leylekler hala tellere çarparak hayatlarını kaybetmekte ve yine hatlarda sorunlara neden olmaktadır. 2007 yılı içerisinde Sasalı ve Yenibağarası’ndan leyleklerin tellere çarpması vakaları rapor edilmiştir. Kalıcı bir çözümün olması için en iyi yol, özellikle leyleklerin çokça kullandıkları güzergâhlar üzerindeki hatların yalıtılması ya da yeraltına alınmasıdır. Bu konuda özellikle Sasalı, Seyrek, Kaklıç, Süzbeyli, Tuzçullu gibi İzmir Kuş Cenneti’ne çok yakın olan yerleşim alanlarındaki ve civarlarındaki elektrik telleri öncelikli bir konumdadır. Çünkü buralardaki teller sadece leylekler için değil pek çok kuş türü için tehlike oluşturmaktadır. Tepeli Pelikan, Flamingo, Balıkçıl gibi büyük kuşların uçuş ve konaklama alanlarında bulunan elektrik telleri için en uygun çözüm yolu bu tellerin yeraltına alınması olacaktır. Böylece hem kuşlar, hem yörede yaşayan insanlar hem de Tedaş daha az sorunla karşılaşacak ve hatta uzun vadede bu karlı bir yatırım halini alacaktır. Çünkü her yıl özellikle leyleklerden dolayı ortaya çıkan elektrik kesintileri, yuvaların yanması sonucu meydana gelen hasarlar, trafoların zarar görmesi gibi sorunlar önemli bir maliyete yol açmaktadır.

Ömer Döndüren

Uzman Biyolog